Vạch trần [Hàn lâm là gì?] Khám phá những ý nghĩa của thuật ngữ hàn lâm

Hàn lâm là một hình thức ngôn ngữ mang những đặc trưng riêng biệt. Ngôn ngữ hàn lâm thông thường chỉ được sử dụng cho các sự kiện, hội thảo chuyên ngành. Trong các ấn phẩm khoa học, chúng cũng là một ngôn ngữ chính được thể hiện. Ngôn ngữ hàn lâm trước kia được thống nhất. Trong khi ngôn ngữ Latin ở khu vực châu Âu đã thống trị trong một thời gian khá dài ở các cơ sở giáo dục.

Bỏ qua ngôn ngữ hàn lâm, tiếng Anh mới là ngôn ngữ quan trọng nhất trong môi trường giáo dục hiện đại. Học thuật là một hình thức ngôn ngữ gắn liền với địa phương, chúng bao gồm nhiều điều kiện. Chính thức hóa và chuẩn hóa chính là những đặc trưng quan trọng của chúng. Nhiều ý kiến cho rằng, họ không thích việc các học giả tri thức nói về một vấn đề đơn giản quá tri thức, nghĩa là biến chúng trở nên phức tạp hơn, để thể hiện một cái gì đó thông minh hơn, khoa học hơn.

Thế nhưng, người học thường đề cao sự thật, họ sử dụng một ngôn ngữ mang tính trung lập. Ngôn ngữ này không dành cho những lời lẽ hoa mỹ, ẩn dụ hay tu từ. Thế nhưng, dường như con người vẫn cảm thấy họ bị thu hút với loại ngôn ngữ phức tạp. Các nghiên cứu cho thấy, con người thường tin tưởng ngôn ngữ khó khăn hơn.

Trong một bài kiểm tra, khi được lựa chọn giữa câu hỏi phức tạp và câu hỏi đơn giản, người ta thường lựa chọn trả lời các câu hỏi phức tạp hơn, và nội dung câu trả lời của họ cũng phức tạp không kém. Tuy nhiên, trong trường hợp này, phải nói là chúng ta đã bị đánh lừa bởi ngôn ngữ. Chúng ta bị ấn tượng bởi hình thức hơn là nội dung. Tuy nhiên, thể hiện ngôn ngữ một cách phức tạp bằng cách viết hoặc nói không phải lúc nào cũng là một nghệ thuật.

Chúng ta có thể biết cách biến hóa một nội dung đơn giản thành một ngôn ngữ phức tạp. Mặt khác, để đơn giản hóa những vấn đề phức tạp thì lại trở nên khá thách thức. Chính vì thế, đơn giản đôi khi mới chính là phức tạp và ngược lại.

1.2. Đặc trưng của ngôn ngữ hàn lâm

Hàn lâm là gì? Đó là một ngôn ngữ được sử dụng thường xuyên trong các văn phạm mang tính luật lệ, khoa học, nghi lễ, báo chí, hội nghị,… Tại sao ngôn ngữ hàn lâm được người ta sử dụng? Bởi ví những vấn đề chuyên sâu mà sử dụng ngôn ngữ thông dụng thì không thể miêu tả hay bộc lộ hết ý nghĩa. Do đó, không phải ai cũng hiểu được những từ ngữ mang tính hàn lâm.

Tựu trung, hàn lâm khi gắn liền với một vấn đề, một điều gì đó thường phức tạp và khó hiểu hơn. Những người hiểu được ngôn ngữ hay tri thức mang tính hàn lâm thường sở hữu bộ óc tinh tường, có chuyên môn cao. Trong các lĩnh vực khoa học như Nghệ thuật, Văn học, Triết học,… thường sử dụng tính hàn lâm viện.

Hàn lâm dường như là một điều gì đó quá hoàn hảo, quá chuyên sâu,… Thế nên, khi gặp phải những vấn đề hàn lâm trong cuộc sống thường nhật, thì chúng lại trở nên cồng kềnh, rườm rà, không phù hợp với phong cách giản ước tuy nhẹ nhàng nhưng tinh tế. Qua đó, chúng cho thấy sự đấu tranh khác biết và gay gắt giữa tính dân gian và tính bác học. Chính vì vậy, hàn lâm được sử dụng để ám chỉ theo góc độ khá hạn chế mà bỏ qua cái ý nghĩa hàn lâm thể hiện sự đỉnh cao về khoa học và tri thức.

2. Thuật ngữ hàn lâm trong các lĩnh vực

2.1. Viện hàn lâm

Hàn lâm được song hành cùng với “viện”. Viện hàn lâm chính là địa điểm – nơi diễn ra những nghiên cứu, phân tích các vấn đề về khoa học một cách chuyên sâu nhất. Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam là một cơ quan trực thuộc Chính phủ nước ta. Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam có chức năng nhiệm vụ nghiên cứu về khoa học tự nhiên, phát triển công nghệ, cung cấp các luận cứ về khoa học công nghệ….

Trên cơ sở nội dung, tính chất nghiên cứu khoa học của các học viện, tổ chức viện mà tính hàn lâm viện xuất phát từ đó.

2.2. Nhạc hàn lâm, sách hàn lâm và nghệ thuật hàn lâm

Hàn lâm còn xuất hiện và gắn liền với nhạc, sách và nghệ thuật:

– Nhạc hàn lâm là những thể loại nhạc mang tính phức tạp, chuyên sâu và cao cấp hơn. Đó là những loại nhạc mà chỉ được hiểu, được cảm nhận bởi số ít bộ phận dân số. Chẳng hạn như thể loại nhạc opera, thể loại nhạc giao hưởng,…

– Sách hàn lâm là các loại sách chuyên môn về khoa học. Các loại sách này là kết quả nghiên cứu hàn lâm về những khía cạnh, vấn đề liên quan đến học thuật. Sách hàn lâm cũng chính là những đề tài chuyên sâu về khoa học, các tác phẩm viết mang tính phức tạp, tri thức.

– Nghệ thuật hàn lâm là nghệ thuật khác xa với nghệ thuật bình dân. Chúng hướng đến việc phục vụ cho giới mộ điệu “sành sõi”, có chuyên môn kiến thức.

3. Bàn về kiến thức hàn lâm trong nền giáo dục của nước ta

Trong giáo dục nói chung, đặc biệt là ở nước ta, tính hàn lâm cũng xuất hiện. Kiến thức hàn lâm ám chỉ những hệ thống bài học, lý thuyết quá chuyên sâu, nặng về chữ, gây khó hiểu cho người học. Vậy cần nhận ra thực trạng hàn lâm trong giáo dục và tìm ra giải pháp.

3.1. Hệ thống giáo dục còn nặng về kiến thức hàn lâm

Nặng về kiến thức hàn lâm có nghĩa là nặng về lý thuyết, nhiều nội dung trừu tượng, không thiết thực. Điều đó khiến cho người học vừa dễ quên, vừa khó tiếp nhận, vừa không gây được cảm giác hứng thú, kích thích sự tò mò cho người học. Ngoài ra, cách dạy học còn nặng về thuyết trình, do đó không phát huy được tính sáng tạo, khám phá của người học trong quá trình vận dụng lý thuyết vào thực hành. Khiến người học thiếu kỹ năng, hạn chế về năng lực tiếp cận thực tiễn.

Hệ thống giáo dục cả nước đang áp dụng việc phân bổ thời lượng học đồng loạt với tất cả các cơ sở giáo dục, do đó đôi khi không tương thích với nội dung chương trình. Mặt khác, người dạy không có quyền bố trí và sắp xếp thời lượng dạy học một cách chủ động để tương thích với nội dung giảng dạy, thực trạng lớp học và điều kiện thực tế của cơ sở giáo dục.

Ngoài ra, người học thường xuyên phải đối diện với rất nhiều bài kiểm tra, kỳ thi, nhất là các kỳ thi tốt nghiệp và chuyển cấp, dẫn đến tình trạng học hành và ôn luyện quá tải. Do kỳ vọng quá nhiều ở con, cạnh tranh trong học tập cao, thế nên nhiều bậc phụ huynh bắt ép con mình phải học quá nhiều. Đó cũng chính là nguyên nhân chính dẫn đến việc xuất hiện ngày càng nhiều hiện tượng học thêm, dạy thêm, khiến người học cảm thấy stress, mệt mỏi, thậm chí là trầm cảm.

3.2. Nên tinh giản kiến thức hàn lâm, đẩy mạnh dạy kỹ năng và thực hành

So với những nền giáo dục phát triển ở châu Âu, đơn cử là Úc, người học hoàn toàn không bị áp lực về thi cử. Năng lực của người học có thể được đánh giá thông qua nhiều tiêu chí, bao gồm hoạt động ngoại khóa, bài kiểm tra, trò chơi,… Các chương trình học khá nhẹ ở cấp học phổ thông, người học thậm chí có thể chủ động lựa chọn môn học mà mình yêu thích.

Dường như, những nền giáo dục phát triển thường chú trọng kỹ năng, thực hành hơn là kiến thức hàn lâm. Đặc biệt, không bao giờ lấy điểm số làm thước đo năng lực của một học sinh, vì họ luôn thấy được mỗi học sinh sở hữu một khía cạnh năng lực riêng. Do đó, ngành giáo dục của nước ta cần thay đổi những bất cập để giảm thiểu sức nặng về chương trình, về kiến thức cho người học.

Cần xác định được rõ ràng một đích đến cụ thế, để mỗi người học, người dạy, mỗi bậc cha mẹ, mỗi nhà trường, lớp học,.. rộng ra là cả xã hội có thể hướng tới, nhìn về, ra sức vun đắp, xây dựng và đồng hành cùng nhua trên con đường đạt đến giá trị đích đến đó của nền giáo dục.

Phong cách giáo dục nặng về kiến thức hàn lâm, chú trọng thi cử và bằng cấp đã đến lúc cần phải xem xét về xóa bỏ. Người học phải thực sự là trung tâm, là hạt nhân trong quá trình giáo dục. Có như vậy thì cả nước mới có một nền giáo dục sánh vai với những nền giáo dục phát triển khác trên thế giới.

Thông qua bài viết này, có lẽ chúng ta đã hiểu rõ hơn về hàn lâm là gì? Hàn lâm đúng như bản chất của nó, đó là những gì đại diện cho sự tri thức và chuyên sâu nhất. Nhưng để hàn lâm không bị “chế giễu”, chúng ta nên sử dụng chúng trong ngữ cảnh phù hợp, để người nghe, người đọc có thể hiểu được cơ bản những thông điệp mà chúng ta muốn truyền tải.

Tiến sĩ khoa học là gì? Có sự khác biệt gì so với Tiến sĩ?

Một trong những thuật ngữ ở lĩnh vực giáo dục đó là Tiến sĩ khoa học. Vậy Tiến sĩ khoa học là gì? Tại sao gọi là Tiến sĩ khoa học? Chúng có gì khác biệt so với Tiến sĩ thông thường?

Tiến sĩ khoa học là gì?